Niedobór witaminy A - przyczyny, objawy, skutki

Witamina A to jeden z kluczowych dla ludzkiego organizmu składników. Co ciekawe, termin ten odnosi się do kilku związków chemicznych, a dokładnie rozpuszczalnych w tłuszczach tzw. retinoidów (np. retinol, beta-karoten). Bez niej, nie jest możliwe prawidłowe działanie poszczególnych układów w ciele. Witamina A wpływa między innymi na układ odpornościowy, rozrodczy, ale także narząd wzroku czy kondycję skóry. Do czego może doprowadzić jej niedobór? Jakie są jego przyczyny i które artykuły spożywcze dostarczą nam dużą dawkę witaminy A? Te i inne informacje uzyskasz, czytając nasz artykuł.

Witamina A - podstawowe informacje, rola w organizmie

Witaminę A można z pewnością zaliczyć do tych najważniejszych dla ludzkiego organizmu. Ma ona ogromne znaczenie dla prawidłowego widzenia, ponadto znane są jej właściwości przeciwnowotworowe. Odpowiednia jej podaż jest też w stanie chronić układ oddechowy przed działaniem patogenów, jak i poprawić pracę układu immunologicznego. Zapewniając sobie jej prawidłową ilość, zmniejszamy więc ryzyko częstych infekcji. To jednak nie wszystko. Od tej grupy związków zależy też w dużej mierze wygląd naszej skóry, włosów czy paznokci. Witamina A jest magazynowana głównie w wątrobie oraz po części w nerkach, jelicie cienkim, nadnerczach, tkance tłuszczowej i płucach. Większość tej substancji wchłania się w jelitach, a tylko 20% ulega wydaleniu wraz z kałem. Jak już wcześniej wspomniano, ta witamina obejmuje różne związki, a dokładnie retinol, retinal, kwas retinowy oraz pewne karotenoidy, jak znany wszystkim beta-karoten. Co jeszcze warto wiedzieć o jej roli?

Witamina A bierze udział w procesie widzenia, gdyż jest jednym ze składników rodopsyny, a więc białka obecnego w siatkówce oka,
Substancja ta ochrania nabłonek układu oddechowego przed szkodliwymi drobnoustrojami oraz pomaga we właściwym działaniu błon komórkowych,
Wspiera mechanizm produkcji komórek rozrodczych oraz jest ważna dla męskiej potencji,
Witamina A wyróżnia się silnym działaniem przeciwutleniającym, dzięki czemu spowalnia starzenie się organizmu,
Pomaga w eliminacji wirusów, bakterii i przeciwdziała zakażeniom,
Odgrywa ważną rolę dla prawidłowego działania układu odpornościowego oraz podziału i struktury komórek,
Wspiera produkcję krwinek i przyśpiesza proces gojenia się ran.

Warto też dodać, że witamina A reguluje proces złuszczania się naskórka. Działa przeciwzmarszczkowo, wspiera produkcję elastyny i kolagenu. Niweluje też wrażliwość naskórka na promieniowanie słoneczne, a także wzmacnia i przedłuża opaleniznę. To od niej zależy to, jak wygląda nasza skóra, włosy i paznokcie. Ma też działanie przeciwnowotworowe. Jej odpowiedni poziom w organizmie jest w stanie ograniczyć prawdopodobieństwo rozwoju np. raka piersi, płuc czy jelita grubego. Witamina A jest ważna nie tylko dla osób dorosłych, ale także dzieci i młodzieży. Wpływa bowiem na prawidłowy przebieg mechanizmów wzrostowych. Na koniec należy dodać, że bierze też udział w syntezie białek oraz przemiany tłuszczów.

Przeczytaj również jak zażywać witaminę D.

Skąd bierze się niedobór witaminy A?

Dlaczego właściwie dochodzi do niedoboru witaminy A? Najczęstszą przyczyną takiego zjawiska jest zła dieta. W tym wypadku rozwiązaniem problemów jest zmiana nawyków żywieniowych. Warto pamiętać, że niedobór tej substancji dzieli się na pierwotny oraz wtórny. Nieprawidłowa dieta dotyczy niedoboru pierwotnego. Jeżeli chodzi o ten wtórny, to jest on wywołany często przez zaburzenia metaboliczne, w których to dochodzi do problemów z jej przyswajaniem oraz wchłanianiem. Do przyczyn niskiego poziomu tych związków chemicznych można zaliczyć:

niektóre schorzenia jelit: kamica żółciowa, choroba Leśniowskiego-Chrona, wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
marskość wątroby,
przebyte operacje trzustki,
mukowiscydozę,
celiakię,
zakażenie lamblią.

Warto pamiętać, że niedoborowi witaminy A sprzyjają także pewne czynniki jak: niedobór żelaza i cynku oraz nadużywanie alkoholu. Sięganie po alkohol w nadmiernej ilości doprowadza do zmiany aktywności enzymów biorących udział w prawidłowym metabolizmie tej substancje i zaburza jej działanie.

Przeczytaj również jak stres negatywnie wpływa na Twój organizm.

Poznaj charakterystyczne objawy i skutki niedoboru witaminy A

Po czym poznać niedobór witaminy A? Do specyficznych objawów niedoboru tejże substancji należy m.in.: łamliwość włosów oraz paznokci, suchość skóry i oczu, jak i trądzik oraz brak apetytu.

W przypadku niskiego poziomu tej grupy związków chemicznych możemy zaobserwować też:

problemy z widzeniem- przez jej niedobór możemy mieć trudności zwłaszcza z widzeniem w nocy. Ponadto, cierpiąc na niski poziom witaminy A, obserwuje się ogólne osłabienie narządu wzroku. Ta grupa związków chemicznych jest potrzebna do wytwarzania tzw. rodopsyny w siatkówce oka, czyli receptora światła pozwalającego na widzenie, nawet w przypadku słabego oświetlenia,
niska odporność organizmu, częste infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenia płuc oraz powolne gojenie się ran,
zaburzenia płodności (dotyczące mężczyzn oraz kobiet),
zaburzenia rozwoju płodowego oraz powikłania w ciąży,
zaburzenia immunologiczne, przewlekłe stany zapalne,
dolegliwości skórne, takie jak trądzik, łagodne łuszczycowe zapalenie skóry, problem ze skórą łuszcząca się i nadmiernie suchą, jak i pozostałe przypadłości dermatologiczne,
nieprawidłowy wzrost i rozwój u dzieci- opóźnienia we wzroście, niewłaściwy rozwój kości.

Dobrą wiadomością jest to, że w krajach cywilizowanych, bardzo rzadko spotyka się osoby z niedoborem tejże witaminy. Jest on częstszym problemem w krajach biednych, gdzie ludzie nie mają tak swobodnego dostępu, do bogatej i urozmaiconej diety. Długotrwały niedobór witaminy A niesie ze sobą poważne skutki, takie jak osłabienie układu odpornościowego, częstsze zachorowania, zaburzenia wzroku, które utrudnią nam codzienne funkcjonowanie. U dzieci jest on szczególnie groźny, gdyż nie pozwala im na prawidłowy rozwój i wzrost.

Jak lekarz może rozpoznać niedobór witaminy A?

W przypadku wystąpienia, wspomnianych wyżej symptomów, można podejrzewać u siebie niedobór witaminy A. Aby jednak go potwierdzić, należy udać się do lekarza. Rozpoznanie niskiego poziomu tejże substancji następuje po wykonaniu badań laboratoryjnych. Niezbędna jest analiza próbki krwi, pobranej z żyły w obszarze dołu łokciowego. Lekarz zaleca zazwyczaj zbadanie stężenia retinolu w surowicy, jak i badanie poziomu białka transportującego witaminę A we krwi, czyli RBP. Specjalista może też zalecić pacjentowi dodatkowo wykonanie testu na poziom cynku i żelaza, czy morfologię krwi. W ten sposób uzyska jasny obraz, który pozwoli mu na postawienie dokładnej diagnozy oraz dobranie optymalnego sposobu leczenia.

W jakich produktach znajdziemy witaminę A?

Chcąc zadbać o właściwą podaż retinolu, warto wiedzieć, gdzie znajdziemy jego największą ilość. Witamina A znajduje się jednakowo w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. W diecie dostarczającej jej nie może zabraknąć takiego pożywienia jak: mleko, produkty mleczne, jaja, wątroba. Jeżeli chodzi o warzywa i owoce, to warto sięgać po: marchew, szpinak, bataty, dynie, kapustę, czerwoną paprykę, melon, papaję, brokuły czy mango.

Witamina A – zalecenia

Specjaliści zalecają, aby dzienne spożycie witaminy A wyglądało następujący sposób:

kobiety- 700 µg witaminy A,
mężczyźni - 900 µg.

Oczywiście, wiele także zależy od wieku człowieka, jak i stanu fizjologicznego organizmu. Osoby, które potrzebują zwiększonej dawki tej substancji to te zmagające się z długotrwałym stresem, infekcjami, schorzeniami układu pokarmowego. Warto rozpocząć suplementację retinolu także w przypadku kobiet w ciąży czy też osób stosujących dietę ubogą w tłuszcz. Przed sięgnięciem po suplementy, należy skonsultować się z lekarzem.

Co ważne, istnieją sposoby na wsparcie prawidłowego wchłaniania witaminy A. Wykorzystanie tej substancji w organizmie da się zwiększyć poprzez spożywanie tłuszczu. Może być to np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy czy śmietanka. Niezbędny w tym procesie okazuje się także cynk, który wspiera przemianę karotenoidów w witaminę A. Warto więc zadbać o dietę bogatą w ten pierwiastek.

Powinniśmy pamiętać o tym, aby zachować równowagę i spożywać witaminę A zgodnie z ogólnymi zaleceniami. Nasze dieta powinna być dobrze zbilansowana i urozmaicona. W razie niepewności co do poziomu witaminy A możemy skonsultować się z lekarzem czy dietetykiem.