Ostopest plamisty występuje w stanie naturalnym w całym basenie Morza Śródziemnego, aż po Iran. Obecnie ostropest wskutek stale zwiększającego się zapotrzebowania do celów leczniczych jest uprawiany w wielu krajach, także w Polsce. Sylimaryna jest mieszaniną pięciu składników: silybiny, izosilybiny, dihydroksysilybiny silydianiny, silykrystiny – wydzielonych z ziela Ostropestu plamistego w 1960 roku.
Historia lecznictwa sylimaryną
W ciągu dwudziestu lat stosowano preparaty zawierające sylimarynę, jako leki antyhepatotoksyczne, lecz równocześnie trwały intensywne badania międzynarodowe, które wykazały że omawiany polifenolowy flawonoid wywiera szereg znamiennych działań ochronnych na wątrobę. Okazało się w wyniku tych badań, że dodatkowo największe znaczenie mają działania: antyutleniające (antyoksydacyjne), przeciwzapalne, odtruwające, hamujące proces włóknienia wątroby.
Działanie antyoksydacyjne sylimaryny
Działanie antyoksydacyjne sylimaryny jest skierowane przeciwko wolnym rodnikom tlenowym, czyli takim które utraciły jeden elektron i aby go odzyskać reagują gwałtownie z innymi związkami.Ataki wolnych rodników tlenowych powodują uszkodzenia błon komórkowych, materiału genetycznego (DNA) oraz śródbłonka naczyń krwionośnych – szczególnie w mózgu i mięśniu sercowym. Dłuższa aktywność rodników tlenowych stwarza groźbę stanu zwanego „patologią wolnorodnikową”, czyli pojawieniem się objawów jednej z ponad pięćdziesięciu chorób degeneracyjnych – zwanych też cywilizacyjnymi. Ponadto rodniki tlenowe sprzyjają chorobom infekcyjnym i metabolicznym oraz przyspieszają proces starzenia się całego organizmu.
Rodniki te powstają w organizmie w nadmiarze najczęściej w reakcji na ogólne skażenie środowiska. Obecnie przyswajamy bowiem toksyczne związki z pokarmami roślinnymi, zwierzęcymi, z wodą pitną oraz wchłaniamy z powietrzem. Znaczenie mają również środowiskowe skażenia metalami ciężkimi – np. ołowiem, kadmem, rtęcią, miedzią, aluminium, niklem, a także uszkodzenia ziemskiej strefy ozonowej.
Działanie przeciwzapalne sylimaryny
Działanie to polega na skutecznym hamowaniu powstawania w organizmie szkodliwych związków w szczególności inicjujących stan zapalny. Chodzi tutaj mianowicie o prostaglandynę PGF2, syntetazę prostaglandynową i lipoksygenazy.
Działanie odtruwające sylimaryny
Działanie to polega na hamowaniu wnikania związków trujących do wnętrza hepatocytów wątrobowych. Mechanizm osłonowy powstaje wskutek wiązania się kompleksu sylimarynowego z komponentami białkowymi, jak również z receptorami błonowymi hepatocytów, co w konsekwencji blokuje wnikanie toksyn.
Przeciwdziałanie włóknieniu wątroby
Przeciwdziałanie włóknieniu wątroby następuje, gdy zmniejsza się namnażanie tzw. komórek gwiaździstych w wątrobie. Komórki te, gdy tylko przekształcą się w tzw. miofibroblasty – powodują odkładanie się kolagenu i innych włóknistych związków białkowych inicjujących stan marskości wątroby.
Działanie hepatoochronne
Działanie hepatoochronne miąższu wątrobowego następuje wskutek bodźcowego zwiększenia aktywności polimerazy RNA, która wzmaga biosyntezę związków białkowych w uszkodzonych hepatocytach, a to oznacza podwyższenie zdolności odtruwania enzymów wątrobowych.
Inne działania ochronne
Badania ostatnich lat wykazały, że sylimaryna działa również w określonym stopniu przeciwnowotworowo na jelito grube, prostatę i skórę ponieważ przyspiesza apoptozę komórek rakowatych. Wywiera ona także korzystne działanie w przypadku hepatitis B nawet w stanach ostrych, bowiem ma wpływ prozdrowotny na tkanki wątroby. Ponadto stwierdzono, że omawiany związek ma zdolność obniżania poziomu cholesterolu całkowitego, podwyższania poziomu HDL (tzw. dobry cholesterol), jak również aktywności przeciwreumatycznej w określonym zakresie.
Bezpieczeństwo stosowania sylimaryny
Sylimaryna jest lekiem w pełni bezpiecznym, gdyż nawet podczas podwyższonego dawkowania nie obserwowano znaczących objawów toksycznych. Jedynie u osób wyjątkowo nadwrażliwych zaobserwowano przemijający dyskomfort jelitowy.
Zastosowanie sylimaryny
Sylimarynę stosuje się w uszkodzeniach wątroby czynnikami hepatotoksycznymi, w stłuszczeniu i marskości wątroby, w toksycznych i polekowych uszkodzeniach, w okresie rekonwalescencji po przebytej żółtaczce, w stanach zapalnych pęcherzyka żółciowego i kamicy żółciowej, dyskinezie dróg żółciowych, a nawet w zatruciu grzybem sromotnikowym. Zapobiegawczo dla osób pracujących przy produkcji produktów łatwopylących, dla żyjącym w środowisku wysoko skażonym, spożywających dużo żywności fabrycznie przetworzonej i konserwowanej chemicznie, nadmiernych ilości alkoholu, a także z predyspozycjami rodzinnymi czy genetycznymi do chorób wątroby.
